سیر تکاملی جنین، سه ماه سوم

هفته بیست و هشت: (معادل هفته 26 بعد از لقاح):

معجزه کوچک تکامل یافته و پلکها و مژگان واضح با موهای رشد کرده بر روی سر دارد. پلک ها باز بوده و ساختمان چشمان کامل گردیده است. بدن وی فربه بوده با وزن حدود یک کیلوگرم و قابلیت دور زدن را یافته است.

سیر تکاملی جنین، سه ماه سوم

در این زمان حدود 2 تا 3  در صد وزن بدن او چربی می باشد. تون عضلات به تدریج بهتر شده، در صورت تولد وی ریه ها قادر به تنفس هستند هر چند که این توانایی در حد کفایت برای حیات نخواهد بود.خوب است که در این زمان با جنین خود صحبت بکنید، چون او قادر به سمع صدای شما خواهد بود.

در صورت بارداری چند قلو در صورت زایمان و فراهم بودن امکانات تا 90% شانس زنده ماندن نوزادان وجود دارد.

در سه ماهه آخر بارداری مشکلات مادر از گرفتگی عضلات ساق پا گرفته تا بروز و یا تشدید بواسیر، واریس عروق، خارش پوست، آکنه، درد و تورم  اندامها وسوزش سردل  وسختی در هضم غذا تشدید می یابند. قله رحم به حدود 8 سانت بالاتر از ناف رسیده و مادر باردار تا این زمان 7.7 تا 10.8 کیلوگرم اضافه وزن پیدا کرده است. اگر تا این زمان تست غربالگری دیابت انجام نشده، باید انجام گردد.

در خانم های باردار چندقلو، احساس سنگینی و فشار زیاد بر روی لگن و کمردرد ممکن است دیده شود. ممکن است مادر احساس بکند بچه بر روی مثانه و یا مجرای دفعی وی نشسته است. استفاده از وان آب گرم تا حد زیادی کمک کننده می باشد.

ارجح است دوره های ویزیت خانمهای باردار از 28 تا 36 هفته هر دو هفته یکبار و از 36 هفته به بعد تا زمان زایمان هر هفته انجام گردد. در این ویزیتهای دوره ای ،سایز رحم برای چک رشد مناسب جنین؛ کنترل وزن و فشار خون و بررسی نمونه ادرار از نظر عفونت ،وجود قند و پروتئین انجام می گردند. کنترل نحوه قرار گیری جنین و وضعیت دهانه رحم مادر با معاینه واژینال نیز مد نظر است. در صورت  وجود عامل خطرساز برای بارداری مثل افزایش فشار خون مادر ، بروز مسمومیت بارداری یا همان فشارخون بالا بهمراه دفع پروتئین ادراری، دیابت بارداری و یا جفت سر راهی فواصل ویزیت کوتاه تر می گردند.

به مادر باردار توصیه می شود در هر جلسه لیستی از سوالات ویا مشکلاتی که دارد، در این ویزیتها آماده داشته باشد.

هفته بیست و نهم (معادل هفته 27 بعد از لقاح):

توجه داشته باشید که اطلاعات بیان شده تقریبی بوده و هر بارداری شرایط خاص خود را دارد. در این سن بارداری  اندازه سر با بقیه  بدن متناسب گردیده و تجمع چربی زیر پوستی ادامه می یابد.مغز کنترل تنفس اولیه ودمای بدن را بدست گرفته وچشمان درون حفره استخوانی خود حرکت می نمایند.جنین به نور،صدا ،مزه وبو حساس شده واین عجیب است که بو را چگونه متوجه می شود؟

درمادر باردار،خارش پوست،کم آمدن نفس، ایجاد بواسیر،گرفتگی ساق پاها،سوزش سردل وعدم هضم غذا ودردعضلانی شکایات شایع می باشند.اگرچه این مسائل آزار دهنده هستند، ولی بعلت گذرا بودن وبا توجه به جوانب مثبت بارداری،مادر بر آنها فائق می آید. چون این شکایات درخانمهای باردار چندقلو شدیدتر است؛بهتر است مدت بیشتری استراحت بکنند و هر وقت که توانستند پاهای خود را از سطح بدن بالاتر ببرند تا تورم پاهایشان کمتر شود.

هفته سی ام (معادل 28 بعد از لقاح):

جنین حدودا 1370 گرم وزن داشته و همانند یک جوانه باریک و نازک به رشد هفتگی خود ادامه میدهد. موهای اولیه یا لانگو محو شده، پلکها باز و بسته شده و ناخنهای پا شروع به رشد میکنند. در این زمان مغز استخوانها ساخت گلبولهای قرمز را بر عهده دارند.

از این زمان به بعد بهترین وضعیت خوابیدن برای مادر به پهلوی چپ است؛ چون عروق اصلی بدن مثل آئورت وونا کاوا کمی به طرف راست و خلف قرار دارند ،با این کار فشار بر روی آنها کمتر شده و توسط رحم سنگین شده جریان خون آنها به طرف اعضا داخلی و دستان و پاها دچار اختلال نمی گردد. ممکن است در این زمان مشکلات حین خواب بیشتر شوند؛ بالشهایی مخصوص برای قرار دادن در تمام نقاط بدن در بازار وجود دارد و مادر می تواند از آن استفاده بکند. می توان از صندلیهای تاشو راحتی برای خواب استفاده کرد ، بخصوص اگر میزان سوزش سر دل بیمار غیر قابل تحمل باشد.

خانمهای باردار چندقلو نسبت به خانمهای تک قلو در شانس بالاتر بروز مسمومیت بارداری می باشند، لذا باید با علایم خطر بروز این مسئله آشنا باشند: سر درد شدید، دیدن لکه های نورانی و یا جرقه های نورانی در حالت استراحت، افزایش ناگهانی میزان تورم بخصوص در صورت ،درد شکم بخصوص در طرف بالای آن، تهوع ،استفراغ و احساس بی حالی .در صورت بروز هر کدام از این علایم مراجعه فوری به پزشک لازم است.

هفته سی و یک (معادل 29 بعد از لقا):

سرعت رشد کلی جنین کمتر شده ، در حالیکه رشد مغزی با افزایش سرعت رشد مواجه است. تنها عضو اصلی بدن که کاملا تکامل می یابد ریه ها هستند. در صورتی که جنین پسر باشد، بیضه ها از درون بدن به طرف محل اصلی خود یعنی اسکروتوم (بیرون بدن) نزول می یابند.

با بیشتر کشیده شدن رحم درد تکرار شونده بیشتر احساس خواهد شد. قله رحم نسبت به ده هفته قبل ،حدودا 12سانتیمتر بالاتر از ناف قرار میگیرد. استخوانهای جنین شروع به سفت شدن و محکم گردیدن می نمایند و لذا نیاز مادر باردار به کلسیم بیشتر می گردد. مطمئن باشید در رژیم غذایی خانم باردار میزان کافی کلسیم، پروتئین، آهن و فولیک اسید وجود دارد.

درخانمهای باردار چندقلو با توجه به احتمال زایمان زودهنگام،بهتر است وسایل موردنیاز در زمان زایمان در یک ساک جمع آوری شده وآماده باشند.

هفته سی و دو (معادل 30 از زمان لقاح):

دراین زمان جنین حدود 1800گرم وزن داشته و هر چهار حس اصلی وی فعال گردیده اند. ناخنهای انگشتان پا کامل شده و موهای سر به رشد خود ادامه می دهند.

در خانم باردار چندقلو میزان افزایش وزن از خانم باردار تک قلو کمتر شده و حرکات جنینها با گرفتگی بیشتر شکم همراه می شود. در این زمان فواصل ویزیت خانم باردار هر دو هفته بوده و قله رحم حدود 13 سانتیمتر بالاتر از ناف قرارگرفته که باعث تحت فشار قرار گرفتن اعضا شکمی و ایجاد سوزش سردل، عدم هضم غذا، یبوست و کوتاهی تنفس می گردد. مصرف میزان زیاد مایعات و فیبر کافی در غذا، اجابت مزاج را راحتتر نموده و غذا خوردن به فواصل کوتاه ولی به میزان کم سوزش سر دل  و عدم هضم غذا را کم می کند.

در خانمهای باردار چندقلو بخصوص، استخوانهای ران تیر کشیده و لیگامانهای لگنی بیشتر ایجاد درد می نمایند. انقباضات پراکنده رحمی یا همان “براکستون هیکز” ممکن است قویتر بشوند. درخانم باردار دوقلو در سن بارداری 32 هفته سایز رحم معادل 40 هفته باردار تک قلو است.

هفته سی و سه (معادل 31 بعد از لقاح):

در این زمان مایع آمنیون در بالاترین حد کل بارداری است. این میزان تا زمان پایان بارداری ثابت می ماند. رشد سریع مغز باعث افزایش سایز سر جنین گردیده، بطوریکه در این هفته سایز سر جنین به حدود 9.7سانتی متر می رسد. ادامه تجمع چربی زیر پوستی باعث تغییر رنگ پوست جنین از قرمزبه صورتی می شود. در خانمهای باردار چندقلو به علت محدودیت مکانی، حرکات جنینها محدود گردیده و لذا به شدت قبل احساس نمی شود؛ اما مادر باید به دفعات حرکات آنها توجه بنماید.از طرف دیگر از اشتهای خانمهای باردار چندقلو به علت تنگی جا و فشار بر روی معده کاسته می شود.

مادر حدود نیم کیلوگرم در هفته افزایش وزن می یابد. تورم خفیف طبیعی بوده، ولی علایمی مثل سردرد شدید، رویت جرقه های روشنایی در زمان استراحت، افزایش ناگهانی میزان تورم مثلا در عرض دو تا سه روز بخصوص در چهره، درد شکم، تهوع و استفراغ و احساس بیماری باید سریعا گزارش شوند. مسمومیت بارداری یا پره اکلامپسی با تورم ، فشارخون بالا و حضور پروتئین در ادرار مشخص میشود؛ که یک بیماری خطیر در بارداری محسوب میگردد و باید سریعا تشخیص داده شده و درمان گردد.

هفته سی و چهار (معادل 32 بعد از لقاح):

جنین در این زمان همانند نوزاد بدنیا آمده، در زمان هوشیاری چشمانش را باز کرده و در زمان خواب آنها را می بندد. سیستم ایمنی بدن وی در حدی تکامل یافته که با عفونتهای خفیف می تواند مبارزه بنماید. رشد ناخنها ممکن است به حدی برسد که در دوسه روز اول بعداز تولد لازم به چیدن آنها شود.شرایط وضعیت قرارگیری جنینها در باردار چندقلو ثابت بوده وعلت آن عدم وجود جای کافی برای دور زدن جنینهاست. در بارداری چندقلو جنینها در شرایط مختلف قرار میگیرند ، ولی در کل کمتر از 50 درصد دوقلوها با سر بدنیا می آیند.

در 40% دوقلوها، قل اول با سر و قل دوم با باسن بدنیا می آیند. گاهی اوقات یک و یا بیشتر قلها به صورت عرضی در لگن مادر قرار دارند. گاهی برای تعیین نحوه قرارگیری دقیق جنین و یا جنینها انجام سونوگرافی لازم می شود.

انقباضات پراکنده رحمی یا براکستون هیکز که از چند هفته قبل شروع شده بودند، تشدید می یابند.البته، اغلب این انقباضات بدون درد و بدون ترتیب خاصی هستند.این انقباضات جهت آماده شدن رحم برای ایجاد انقباضات واقعی در زمان زایمان هستند. در اغلب بارداریهای دوقلو دردهای زایمانی قبل از 37 هفته شروع میشود؛ بطوریکه پنجاه درصد زایمانها بین 34 تا 37 هفته روی میدهند.

اگرچه شیر دادن از پستان مادر طبیعی ترین روش تغذیه نوزاد است ولی نوزاد بدنیا آمده نمی داند که چگونه باید این کار را انجام بدهد.آمادگی وآموزش مادر قبل از زایمان در این خصوص بسیار کمک کننده است.

هفته سی و پنج (معادل 33 بعداز لقاح):

متوسط وزن جنین در این زمان حدود دو و نیم کیلوگرم بوده و توده های جمع شده چربی در اطراف بازوان و ساقها آنها را فربه می نماید.جنین به قدری بزرگ شده است که بیشتر قسمت رحم را اشغال می نماید؛ در جنین پسر نزول بیضه ها کامل گردیده است.

دراین هفته های آخر معاینه منظم دهانه رحم از نظر احتمال زایمان زودتر از موقع به صورت منظم انجام می شود؛ در این معاینه ها وضعیت قرارگیری جنین هم چک می شود. از دهانه رحم بسته جنین عبور نمی کند.ضمن مراحل زایمانی دهانه رحم کشیده و نازک شده ( اصطلاحا افاسمان) و باز هم میگردد(اصطلاحا دیلاتاسیون)؛ با این تغییرات، جنین امکان عبور از دهانه رحم می یابد. وقتی باز شدن دهانه رحم به ده سانتیمتر برسد موعد زایمان است.

هفته سی و شش (معادل 34 بعد از لقاح):

از چهار هفته قبل تا حالا تقریبا جنین آماده ورود به کانال زایمانی در هر زمانی شده است. دراین هفته تجمع چربی به صورت توده ای در آرنجها وزانوان رخ داده و چینهای گردنی و مچهای دستان ایجاد میگردند. لثه ها در این زمان کاملا محکم شده اند.هرقل باردار دوقلو حدود2300 کیلوگرم وزن دارند.

دراین زمان فاصله ویزیتهای مادر هفتگی میگردد؛ متوسط افزایش وزن  مادر تا این زمان 11.5 تا 13.5 کیلوگرم خواهد بود.خانم باردار حدود2400 کالری در روز مصرف میکند. چون بدن مادر دراین زمان فعالیت زیادی دارد، لذا باید انرژی لازم هم مهیا گردد. اگر تا اکنون غربالگری استرپتوکوک گروه ب انجام نشده،وقت مناسبی است برای انجام این کار. درمورد خانم باردار چند قلو حس ناراحتی مادر بیشترمی گردد.

علایم  قریب الوقوع بودن زایمان عبارتند از: احساس سبک شدن(بعلت نزول جنین)، دیدن لکه خونابه مانند (بعلت آزادشدن پلاک موکوسی مسدود کننده دهانه رحم)، پاره شدن غشاهای جنینی وخروج مایع، باز شدن ویا نرم وکوتاه شدن دهانه رحم، انقباضات رحمی وگاهی اسهال.

هفته سی و هفت (معادل 35 بعد از لقاح):

وزن جنین در این زمان حدود2900 تا3000 گرم بوده و جهت آمادگی برای زندگی بیرون رحمی، شروع به تمرین تنفس کردن درون رحم نموده است. قدرت گرفتن جسم در دست یا همان گراسپینگ تقویت شده وجنین به طرف نور می چرخد. بارداری دوقلو در37 هفته ترم یا رسیده محسوب میشود. موهای لانگو جنینها ازبین می رود؛ حدود 82درصد دوقلوها در زمان تولد، کمتر از2800 گرم وزن دارند.

ترشحات واژینال مادر باردار ممکن است شدیدتر شده و با افزایش ترشحات دهانه رحم، بدن آماده زایمان می گردد. دراین زمان  معمولا،جنین در هر شرایطی که قرار گرفته است ( سر یا باسن وی پایین است) تا زمان بدنیا آمدن تغییر نخواهد کرد.

هفته سی و هشت (معادل 36 بعد از لقاح):

جنین حدودا 28 تا 29 گرم وزن گیری دارد.حرکات روده ای وی فعال شده و روده ها انباشته از مکونیوم(اولین مدفوع جنین) گردیده اند. دراین زمان دور سر و دور شکم تقریبا مساوی می باشد.

دردهای کاذب زایمان بصورت نامنظم و گاهی  بسیار دردناک در خانم باردار رخ میدهد. این انقباضات به صورت درد در نقاط مختلف بدن مثل پشت، پایین شکم و لگن ممکن است احساس شود. دردهای واقعی زایمانی از بالای رحم شروع شده و به تمام رحم به طرف پایین از طرف پشت به لگن می رسد.این دردهای واقعی زایمانی بتدریج قوی تر و دردناک ترشده و با تغییر وضعیت بدنی مادر بهتر نخواهند شد.

هفته سی و نه ( معادل 37 بعد از لقاح):

اغلب موهای جنینی ابتدایی یا همان لانگوازبین رفته است. ریه ها بالغ شده و افزایش ترشح سورفکتانت درون آنها دیده میشود. حرکات جنین بسیار محدود گردیده؛ چون جای خالی رحم بسیار اندک شده است. متوسط وزن جنین دراین زمان سه کیلوگرم می باشد.

مادر احساس زمخت شدن  وبد ترکیب گردیدن میکند. جنین وارد لگن شده ومادر احساس سبک شدن میکند. نقطه ثقل  بدن مادر تغییر یافته وممکن است مادر احساس عدم تعادل بکند؛ با این تغییرات فشار بر روی دیافراگم وریه ها کمترشده، تنفس مادر راحت تر میشود؛ اما چون فشار برروی مثانه مجددا افزایش یافته است، ممکن است مادر مجبور شود هر دو دقیقه یکبار به دستشویی برود. قله رحم به16.5 تا18 ساتنیمتر بالاتر از ناف می رسد.

هفته چهل (معادل 38 بعد از لقاح):

این هفته ممکن است اخرین هفته زندگی داخل رحمی جنین باشد.متوسط وزن وی 3400 گرم ومتوسط قد وی 50 سانتیمتر است.در این زمان معمولا چربی پوشاننده بدن جنین یا همان ورنیکس از بین رفته و15 درصد وزن بدن جنین را چربی می سازد. قفسه سینه کاملا به طرف بیرون برآمده گردیده است.

مادر ممکن است این هفته را بسیار طولانی احساس بکند.بهتر است مادر باردار تاجایی که می تواند احساس راحتی و آسایش بکند وتمریناتی نیز در این جهت داشته باشد. تا وقتی که 42 هفته کامل نگذشته باشد، بارداری از موعد گذشته محسوب نمی شود. هروقت خیلی خسته شدید به “فیل بیچاره” فکر کنید که دوره بارداریش 23 ماه است.